اهمیت کاربرد الگوها و روش‌های تحلیل اسناد در پژوهش تاریخی

یکی از مباحث مطرح در پژوهش­های تاریخیِ دوره معاصر، غفلت از منابع سندی و مراجعۀ اغلب محققان به منابع تألیفی است. حوزۀ مطالعات تاریخی، به­دلیل تنوع و تکثر منابع معرفتی (نوشتاری) از یک­سو و تغییر بینش مورخانه از رویکرد ادیب- مورخان به رویکردهای بینارشته‌ای ازسوی­دیگر، نوعی فاصله گرفتنِ محققان در توجه به منابع تاریخی (ازجمله اسناد تاریخی) را درپی داشته است. با توجه به این دغدغۀ مأخذشناختی، طرح این مسئله که اسناد، همچون متون و منابع نوشته­شده در تاریخ، چه استفاده و کاربردی در تحقیقات تاریخی داشته و دارند و چه الگوهای روش­شناسی­ای می­تواند در تفسیر و تحلیل محتوای آن­ها مؤثر باشد، نقطۀ کانونی بحث در نوشتار حاضر است. روش بررسی، برمبنای الگوی تحلیلِ تاریخی و کاربرد روش­های مطالعات بینارشته­ای در تفسیر است. الگوی روش­شناسی نوشتار حاضر  به بحث با رویکردی تحلیلی و کلان‌نگر دربارۀ «تاریخ سندی» متمرکز است و نگرش خُرد و جزءنگر -که از«محتوای اسناد» برای تبیین تاریخ جِرم، سخن می­گوید- موضوع بحث نخواهد بود. دستاورد کار نشان می‌دهد که استفاده از محتوای اسناد تاریخی در قالب شناسایی و کاربست الگوهای روشی متناسب، می­تواند به تداوم و آفرینش الگوی تاریخ­نگاری سندی در مطالعات تاریخی منجر شود و می­توان نتیجۀ آن را در بازگشت فاعلان شناسا (مورخان) هم در توجه به ضرورت اصالت متن در ارائۀ تحلیل و هم در تردید به علمی بودن مشهورات تاریخی و طرح روایتی دقیق­تر از گزاره­های تاریخی دریافت.